Semaha Dair.

[Alevikızı3536]

SEMAH ÇEŞİTLERİ HAKKINDA KISA BİLGİLER

Alevi semahlarında bağlama belirleyici olmasına karşın Çepni Aleviler de 12 çalgı bulundurulur. Bu 12 saz aynı türden olabileceği gibi değişik türlerden de olabilir.

Semahın belli sayıda kişilerle dönülmesine özen gösterilir. 2-4-8-10 veya 3-5-7-12 gibi sayı kümelerine denk düşürmeye çalışılır. Semaha genellikle ilk önce 4 can semaha kalkarak başlanır.

Semah sırasında ayaklar çıplaktır. Kadınların başı eşarplıdır. Erkeklerde baş açık, ayak çıplaktır. Dede makamı kutsal makamdır. O makama semah dönülürken sırt dönülmez. Üstelik secde edilir.

Alevi semahlarındaki renklilik, Anadolu’daki renkli kültürel zenginliğin bir yansımasıdır. Bu renklilikte; Kerbela’da haksızlığa karşı boyun eğmeyen Hz. Hüseyin’i, Türkmen kocası Dede Korkut’u, Pir Sultan Abdal’ı ve son Ata’yı bulmak olasıdır.

TOKAT SEMAHI:

Tokat’ın tüm alevi köyleri ve diğer yerleşim bölgelerinde bol ve zengin semah oyunları bulunmaktadır. Tokat köylerinde semaha “zamah” derler. Zile’de Sıraç Alevileri ise semah “zemah ,zamah ve zamak” Silis Alevileri ise “zamak” derler.

Bu yörede oynanan semahlarda 3 kadın 3 erkek oynar. Oyun üç bölümlüdür.

a) Ağırlama : Kadın ve erkek ortaya çıkınca kol ve ayaklarını müziğin ritmine uydurarak iki ileri bir geri hareket ettirirler; erkeklerin kolları dirsekten bükük, kadınlarınki omuzdan açık olarak ritme uyar.

b) Yürütme : Semahçılar halka biçiminde arka arkaya yürürler ve gittikçe hızlanır.

c) Dönme : Yürüme gittikçe hızlanır, bir anda kadınlar sağdan sola hızla dönmeye başlarlar. Erkekler kollarıyla kadınları kucaklıyormuş gibi yaparlar. Ayakları ile ritm yaparlar. Kimi yerde çift kimi yerde tek ayaklı olur. Kadınlar da kollarını havaya döndürürler.

LÂDİK SEMAHI ( Samsun Yöresi)

Semah 8 çiftle oynanır. Başlangıçta semahçılar er-bacı diye iki kola ayrılırlar. Ağırlama bölümünde eller göğüs üzerinde birleşiktir. Yalnızca bacılar döner. Erkekler ellerini çapraz biçiminde göğüste bağlamış biçimde dururlar. “ semah erenlerindir” deyişi söylenir. Deyişin bitimiyle semah yavaşlar, yalnızca müzik ezgisi duyulur yürüyüşe geçilir. Bu salını sallanı biçimindedir. Burada ayak figürleri önemlidir. Sağ yarım adımla ileri atılır. Bu bölümde şu deyiş söylenir.

Salını salını geldim köyüne Güzeller başıma toplansın deyu Herkes sevdiğini almış yanına Güzeller pazarı kurulsun deyu

Yeldirme bölümünde daire düzenine geçilir. Kollar yandakini kavrayacak biçimde hızlı dönüşlerle devam eder. Sağ el alttan kavrama ileri atılır. Bu bölümde de şu deyiş söylenir.

Yüce dağ başında bir koyun meler Her koyun ararda kuzusun bulur Koyunun meleyişi bağrımı deler Ne melersin koyun vaz gel kuzundan



KIRKLAR SEMAHI

Kökenini, Kırklar Cemi’nden alan Semahtır. Aleviler arasında en yaygın semahtır. Hz. Muhammet’in, Hz. Ali’nin ve kadın- erkek canların yer aldığı 40 kişinin bulunduğu Kırklar Meclisi’ni sembolize eder.
Üç zamanlıdır. Dua, ağırlama ve yeldirme (hızlı) bölümlerden oluşur. Genellikle cemlerde yaşlı canlar bu semahı dönerler. Aleviler arasında en yaygın dönülen semahtır.

TURNALAR SEMAHI
Turna kuşunun, Alevi edebiyatında özel bir yeri vardır. Turna ile Hz. Ali arasında bir ilişkinin olduğu varsayılır. Turna semahı, turna kuşunun figürlerine dayanır. Hareketler; turnanın hareketlerine benzer. Yavaş ve olgundur.

“Yemen ellerinden beri gelirken
Turnalar Ali’mi görmediniz mi?
Havanın yüzünde semah dönerken
Turnalar Ali’mi görmediniz mi?”

KIRAT SEMAHI
Semahların genelini kadın ve erkek canlar birlikte dönmesine karşın Kırat Semahını bacılar dönerler.
Bu semahta; güneş çevresindeki gezegenlerin dönüşü sembolize edilir. Eski Türk inançları Kırat Semahının düşün eksenini oluşturur. Bu aynı zamanda Türk tarihinde atın önemine vurgu yapar.

“Kırat bu dağları aşmalı bugün
Dostun ellerine düşmeli bugün...”

URFA SEMAHI
Bu semahta Urfa’daki Türkmen Aleviler’in adeta damıtılarak korunan semahlarıdır. Bunlar içinde en özgünü ise; Urfa- Kısas Semahıdır. Urfa Semahı da genel özellikleri ile birlikte biraz Urfa etkisini de taşımaktadır.

HACIBEKTAŞ SEMAHI
Hacı Bektaş Veli’ye saygı semahıdır. 8-12 can ile dönülür. Sağ el göğüste mühürlenmiş olarak semaha başlanır.

Söylenen nefeslerden birisi:

“Değişmek istemem bin peygambere
Yarab dertlilere pir eyle beni” dir.

HUBUYAR SEMAHI
5 Bacı 4 erkek can ile dönülür. Kollar sarkık, öne doğru eğilmiş olarak semaha başlanır.
Semah sırasında; hem kendi, hem daire ekseni etrafında dönerler.
Semahlar içinde ritmik olarak en hareketli dönülen semah sayılır.

“Beylerimiz elvan gönül üstüne
Ağlar gelir pirim Abdal Musa’ya
Urum abdalları postun eğnine
Bağlar gelir Pirim Abdal Musa’ya...”

KARDEŞLİK SEMAHI




Musahiplik


Musahiplik geri dönüşü olmayan bir dinsel akittir (anlaşma). İki evli çift arasında olur. Bu akide göre, musahip olan aileler yol kardeşi ilan edilirler. Ömürleri boyunca ekonomik ve sosyal açıdan, her türlü zorlukta birbirlerine destek olurlar, her şeylerini paylaşırlar. Daha da önemlisi; musahiplik bağı Tanrı ile manevi bir bağ olarak görülür, kan kardeşliğinden daha ileri sayılır. Hz. Ali ile Hz. Muhammed’in de birbirleriyle musahip olduklarına inanılır. Musahiplik bir cem töreninde gerçekleşir.

Musahip olacak çiftler özel bir törenle cemde bulunanların huzurunda söz verirler. Bu törenler yörelere göre küçük ayrıntılarda farklılıklar gösterebilir. Alevi inancında belirli bir yaşa gelmiş olanların biriyle musahip olması kuralı olmasına rağmen, günümüzde uluslar arası göç ve büyük şehirlere yerleşim gibi nedenlerle bireysellik ön plana çıkmış, bu kural kaybolmaya yüz tutmuştur. Yaşlı Aleviler eskiden yalnızca gerçek inanç sahibi kimselerin musahip tuttuklarını, cemlere yalnızca musahibi olanların girebildiklerini anlatırlar. Günümüzde bu kurala pek uyulmamaktadır.
Bu tören sonunda canlar kardeşlik semahını dönerler.

Canlar 4 kardeş bir can oluyor. Birbirinizi koruyacak, gerektiğinde uyaracaksınız. Birinizin suçu diğerinizin cezalandırılmasına yol açar, bunun için birbirinizle olduğu gibi herkesle iyi geçinecek, elinize, dilinize, belinize hakim olacak, hiç kimseyi incitmeyeceksiniz. Canlar 4 kardeş can yoldaşısınız, kardeşinizin karısı bacınız çocukları sizinde çocuklarınızdır. Yolunuz, kardeşliğiniz kutlu olsun, ikrarınız kabul, yüzünüz ak olsun, sehriniz sağ olsun. Gerçeğe hü. Musahipler Pire niyaz olurlar bu arada herkes birlikte allah allah diyerek en baştaki yanında oturanın omuzuna niyaz eder ve bu sonuna kadar devam eder ve semah için ayağa kalkarlar.

DUAZ İMAM SEMAHI

Bu semaha “Ali yar semahı” da denilmektedir. 9 erkek - 9 bacı olarak dönülmektedir. Er ve bacılar karşılıklı olarak semaha başlarlar. Müziğin ritmine göre hareketler hızlanır.Daire şeklinde aralara girilerek semah devam edilir. Yeldirme bölümü ile semah sonlanır. Duaz İmam semahı, birkaç semahın birleştirilerek meydana gelmesinden oluşmuştur.

Yukarıda yazılmış semah çeşitlerini her cemlerde veya gösteilere gittiğimiz yerlerde döneriz